Mizo Academy of Letters (MAL)-in kum thum dana a pek thin, thu leh hla lama chawimawina sang ‘Academy Award, 2022’ dawngtu chu L. Keivom a ni. L. Keivom hi Academy Award dawngtu 14-na a ni a, boral hnu (posthumous)-a dawngtu pathumna a ni bawk. Mizo thu leh hla lama mi thawhhlawk te tana chawimawina sang, ‘MAL Academy Award’ hi kum 1979 khan sem tan a ni a, Rev. Liangkhaia chu a dawng hmasa ber a ni. A tirah chuan he chawimawina hi kum 5 danah pek thin a ni a, kum 1989 hnu lam atang khan kum thum danah pek thin a ni thung. Boral tawh hnu (posthumous) hian Rev. Dr. Zairema leh Pu KC.Lalvunga (Zikpuii Pa) ten an dawng tawh a, L.Keivom hi boral hnua he chawimawina dawng thei pathumna a ni dawn ta a ni.
Pakhatnaah chuan L. Keivom kha ‘Mizopa a ni’. Mizo pa han tih chuan sawi fiah dan tur tam tak a awm thei ang. Nihna ropui tak a chelh chung khan a inngaitlawm em em a, mi dang a chungtlak ngai lo va, tu pawh mai hi thiantha tak angin a kawm zel thei. IFS meuh ni si kha, Pune Mizo zirlaiin khualliana an sawm tum pawhin Thlawhnaa kal lovin Rel, chuan man tlawm chi ngatin an nupain an kal a ni. Incheina sang leh man to a inbel lo va, zahawm leh mawi hnai, fai takin a inchei mai thin. Thingtlang leh hmun kilkhawr zawka a zin pawhin, samkhai takin a khawsa ve mai thin bawk. A ngaihtuahna kha a Mizo em em a, a vei leh a helhkam ber chu Mizote insuih-khawmna leh hmasawnna kha niin a lang. Amahah khan ‘Mizona’ hi a nung reng a ni.
Pahnihnaah chuan ‘mi hlawhtling a ni’. Mi hlawhtling teh dan kawng hrang hrang a awm mai thei a. Mahse, chhiarkawp thiam loh vanga matric pawh pass hlei thei lo kha India palai hial ni thei khawpin a kawng zawhah a hlawhtling a. Chumai ni lovin, a fate zawng zawng puitling tak, mi chhuanawm takah a chhuah vek thei a ni. A tih tur ang leh a tum kha a hlen chhuak thei zel niin a lang.
Pathumnaah chuan ‘mi principle nei a ni’. Khawvel hmun hrang hrangah nuamsa takin a awm kual a, mahse a lungkham ber chu ‘Zofate insuihkhawm leh hmasawnna’ a ni a, ram ropui ber ber a tlawh chanchin ziak lovin, Mizoram a tlawh dan leh a chhunga chengte nunphung a zir chianna lehkhabu ‘Zoram Khawvel’ hmangin a ngaih dan ‘principle’ a puang chhuak a, chu chu a vawng nung satliah lo va, a nunpui a, tha thlah lovin a bei chhun-zawm reng a ni. Hei bakah hian Mizo tawng tihhmasawnna atan, sap tawng thumal chu Mizo tawng ngei hmangin a ziak zel a, mi dangin tawmpui lo mah se a zam lo va, dik leh tha nia a hriat tlat avangin a hmang lui zel a. Mizo Academy of Letters-in kum 1991-a ‘Book of the Year’ chawimawina an pek tum pawhin ‘hmeichhia tih aia minu a hmang hi kan tawmpui tihna nilovin’ tih ziak kher chung pawha chawimawina hlawh chhuak khawpin a principle a vawng nghet a ni.
Lehkhabu 20 chuang a ziak a. Mizo tawngin lehkhabu 13 a ziak a, chungte chu – Zoram Khawvel Vol 1-8, Bawktlang Thawnthu, Thuthlung Ram, Pherzawl Titi, L.Keivom Thukhawchang 1 leh 2 te a ni a.
Hmar tawng hian lehkhabu 7 a ziak bawk a, chungte chu – Thalai Hlabu, Hmar Hla Suina, Thu leh hla inlet, Ka tukverh a inthawk, Zangkhaw Bungbu, Nun Ram,Ka Nun, Chanchintha Johana ziak leh Johana lehkhathawn 1-3, Thuthlung Thar, Sam leh Thufingte, Geneis, Baibul (Hmar version), Hebrai leh Biethu tih te a ni a. Hmar hla tam tak English-in a let a, Rabindranath Tagore hla ‘Gitanjali’ kha ‘Inhlanna Hla’ tiin Hmar tawngin a let bawk. Bible pumpui hi amah ngeiin Hmar tawngin a letling leh vek a, Sam leh Hla Thlankhawm phei chu a poetic form mawi takin a let a, ama sum sengin a chhuah nghe nghe a ni.
India palai ni chunga thu leh hla lama Zofate zinga hriat hlawh Pu L. Keivom hian Hmar tawngin hla 150 chuang a phuah a. English, Hmar leh Mizo tawngin article 1200 chuang zet a ziak bawk. Kum 1997 atanga a boral hma thleng khan kar tin thumal 2000-3500 vela sei thu pakhat tal a ziak ziah a, heng a thuziak te hi Mizoram, Manipur, Tripura, Meghalaya leh Assam-a chanchinbu leh magazine hrang hrangah a chhuah thin hlawm a ni.
L.Keivom hi Mizo ziakmi zingah dang-lamna pakhat a nei a, chu chu tawng chi thum hmanga, thiam nal taka thuziak thei (tri-lingual writer) a ni a. Ama puala an buatsaih lehkhabu pakhat, kum 2011-a an tihchhuah ‘Impressions on L.Keivom’ chu Sap tawng, Mizo tawng leh Hmar tawnga ziak a ni nghe nghe. A thuziak huangah hian thawnthu (novel) pathum leh thawnthu tawi (short story) 12 a awm tel bawk a ni.
L. Keivom khan thu tha tak tak a ziak a, mipui nawlpuiin an hriatna langsar tak chu ‘Zoram Khawvel’ kha a ni. Kha lehkhabu kha biakzinna thuziak (travelloque) anga ziak ni mah se, thu leh hla leh mihring nunphung zir chikna (social and literary criticism) tha tak a ni. Thu thluaithlum taka ziah a tum lo va, fiah leh chiang takin a ziak mai a, chu chu a ngaihnawm em em lawi si.
Thu a ziah thin chhan, amah ngeiin a tar lan hi a hluin a ropui ngawt mai. “Ka thlirna tukverh atanga ka thil hmuh hi mite hrilh ka tum a ni,” tih te, “Zofate thluak hi khawvel hnam fing ber berte thluak tlukin a tha, mi ten an theih ang chu kan thei ve tih zirtir” tih leh “Kan insuihkhawm loh chuan Zofate hi hnamah kan ding chhuak dawn lo tih hi ka lehkhabu Zoram Khawvel thupui ber a ni,” a ti hmiah bawk.
L. Keivom khan ngaihsan deuh deuh pahnih a nei a, chung mite chu Zosapthara (Edwin Rowlands) leh Saptlangvala (Watkin Roberts) te kha an ni. Anni pahnih hian Zoram Khawvel Vol 5 leh 6 bu pumpui an luah. Sap missionary te kha ‘Zosap’ tih an ni thin a, anni pahnih hi chuan missionary hna an rawn thawk satliah lo va, Mizo hnam hma-sawnna tur an ngaihtuah a, Mizo hnam an hmangaih a, anmahni pawh Mizo ang hiala an awm avangin ‘Zosap’ mai ni lo ‘Sap Mizo an ni’ a ti a. “hetiang khawpa pasek hi a hma leh a hnuah pawh missionary kan nei tawh ngai lo,’ a ti hial.

A nuin a pai lai hian a pa chu thih ngamin a dam lo va, a pian atanga rei lote-ah a thihsan nghe nghe. A boral hma hian a pa chuan, ‘Hei kal mai tur ka ni tawh a, Lalpan thlamuan zel che u rawh se, kan fapa hi a hmingah ‘Lalthlamuong’ ni rawh se’ a ti a, chu chu a pu hlen ta a ni. ‘Keivom’ tih hi an hnam hming a ni a, tunhma chuan Khawzawl bul Ngaizawl khuaah khian Hmar hnamho zingah Lungtau an awm thin a, anni hian vawmtlakah sakei dum an awh avangin an khaw ho chu ‘keivom-ho’ an ti thin a, chuta tang chuan Keivom hnam hi an lo pu ta niin an sawi.
- Margaret Lalthangmawii:Ani hi London-ah Fashion Designer niin dawr changkang tak a nei a. British Prime Minister nupui thlengin a customer an ni. A pasal European nen London-ah an inbengbel.
- Helen Singpui:New Zealand-a an awm lai khan a ram mi pasalah a nei a, Willington-ah an awm. Politics-ah lutin Willington khawpui (Aizawl Municipal Corporation) kan tih angah hian Deputy Mayor a ni ve tawh. A fate zingah an rama sipai officer pawh an awm.
- David Lalhmingsang:Anni hian Serampore atangin BD a zo a, tunah hian rawngbawlna pawimawh tak chelhin Philipines-ah an chhungkuain an khawsa mek a ni.
- James Lalropui:A fapa naupang ber James Lalropui hi international photo journalist niin a nupui (American) nen New York-ah an khawsa mek.
IFS a tlin tum hian an batch-ah European History-ah mark a hmu sang ber a. IFS a nih chhung hian hmun hrang hrangah post a ni. Nairobi, Kenya (Africa, 1976-80), Jeddah (Saudi Arabia, 1980-83), Willington (New Zealand, 1983-85), Rangoon (Burma, 1986-90), Milan (ltaly, 1990-93), Male (Maldives, 1994-97)-ah te hian First Secretary, High Commissioner, Minister Charge-De-Affairs, Consul General tein a awm tawh a, kum 2020 khan pension-in Delhi-ah ama inah a khawsa ta a ni.
Chawimawina a dawn tawh te:
1991 : Mizo Academy of Letters in a lehkhabu ziak Zoram Khawvel I chu ‘Book of the Year’’ atan an thlang.
1998 : Mizo Literary Association, Bilkhaw-thlir chuan ‘Zosapthara Award’ an hlan
2004 : Delhi Hmar Welfare Association chuan ‘Excellence Award’ an hlan
2010 : Reformed Presbyterian Church of North East India Saikot, Churachandpur, Manipur chuan ‘Man of the Century Award in Literature’ an hlan.
2014 : Zofa Global Network chuan ‘Zofa Global Award’ an hlan.
2014 : Mizo Zirlai Pawl General Headquarters, Aizawl chuan ‘ZOFEST Award’ an hlan.
2022 : Mizo Academy of Letters chuan a boral hnuah thu leh hla lama chawimawina sang ‘Academy Award’ an hlan.
(Hei hi Dr. H. Laldinmawia, EC Member, MAL-in December ni 1, 2022-a MAL Kum Tawp Intawhkhawm-a a a report a ni).
0 Comments